Yalın Üretim
Yalın Üretim hata, maliyet, işçilik, geliştirme süreci, üretim alanı, stok, fire, müşteri memnuniyetsizliği gibi unsurları en aza indirgeyen üretim sistemidir.
Özellikle rekabetin yüksek olduğu günümüz koşullarında gerek müşteri memnuniyeti gerekse çeşitli yasalar sayesinde en yüksek kalitede ürün temin etmek şart olmaktadır. Ayrıca her geçen gün daha fazla rakiple fiyatlar düşmekte, sevkiyatlar hızlanmakta ve sistemden her anlamda daha fazla esneklik talep edilmektedir. Bu sistem içerisinde kalite sektörlerin ayakta kalmasını ve devamlılığını sağlaması açısından en önemli kavramlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kalitenin önemini kavrayan sektörler firmalarını iyileştirmek için önemli stratejileri ve yenilikleri de uygulamaya çalışmaktadırlar çünkü sadece kalite önemli bir etkenken yalnız başına yeterli değildir. Hız ve bilgi de önemli güç haline gelmektedir. Bu kriterler de yalın üretimin önemini bir kez daha gözler önüne sermektedir. Bu yüzden pek çok şirket Ar-Ge çalışmalarına, üretimin kalitesini ve hızını arttırmaya çalışarak rekabetin yüksek olduğu koşullarda ayakta kalmaktadır. Hızın öneminden bahsetmişken şöyle bir örnek de verilebilir. Toyota Motor şirketi günümüzde her 2 dakikada bir araç üretmektedir ve hedef olarak her 1,5 dakikada bir araç üretmeyi amaçladıklarını belirtmektedirler. Bu da bizlere hızın ve bilginin önemini bir kez daha göstermektedir.
Yalın Üretimin Tarihçesi
1927 yılında dönemini etkileyecek önemli bir üretim felsefesini Henry Ford geliştirdi. 1937 yılın da ise Japonya’da Toyota kuzenler Toyota Motor şirketini kurdular. Tam zamanında üretim olarak da tanımlayabileceğimiz bir sistem geliştirdiler ve Yalın Üretimin Tarihçesini başlatarak bir devrime imza attılar. Bu sistem günümüzü ve geleceği de etkileyecek önemli bir sistem haline geldi.
1900’lü yıllarda geçerli olan pek çok anlayış günümüzde geçerliliğini kaybetmiştir. Örneğin maliyetim yükselirse fiyatı arttırırım, müşteri zaten almak zorunda, ürün gecikirse de müşteri beklemek zorunda gibi anlayışlara artık yer yoktur çünkü Türkiye ve Dünya’da sizin yerinizi hemen doldurabilecek yüzlerce alternatif rakip bulunmaktadır.
1980’li yılların başında önemli bir olay meydana geldi. Tarihte ilk defa Japon otomobil endüstrisi Amerikan otomobil endüstrisini geçti. Amerika otomobil endüstrisi toplamda 8 milyon adet otomobil üretirken Japonya otomobil endüstrisi 11 milyonu bulan olağanüstü bir performans sergiledi ve bu başarıya en büyük katkıyı sağlayan şirket 9.7 milyon otomobil üreterek Toyota Motor şirketi oldu. 2014 yılı itibarıyla, 10 milyon 230 bin satış rakamıyla, dünyanın en büyük otomobil şirketi olduğunu bir kez daha kanıtladı. Toyota’nın gösterdiği bu muazzam başarı elbette ki diğer rakiplerinin de ilgisini çekti ve Toyota şirketinin yakın mercek altına alınmasını sağladı. Toyota Motor şirketinin bu başarıya ulaşmasını sağlayan en temel adımın Yalın Üretim anlayışı olduğu ortaya çıktı. Üretimi günbegün titizlikle incelenerek ve geliştirilerek, bugün Yalın Üretim diye tanımladığımız sistemin ortaya çıkmasını sağladı. Günümüzde “Yalın Üretim” ifadesi yerine “Yalın Yönetim” veya “Operasyonel Mükemmellik” ifadeleri de kullanılmaktadır.
Yalın Üretimi sadece müşterinin istediği ürünleri fiyat ve kalite açısından müşterinin istediği zamanda, daha az kaynak harcayarak (emek ve zaman gibi) üretebilmek ve müşteri için bir değer teşkil eden faaliyetlere odaklanabilmektir. Bunlar bir bütündür. Yalın Üretimin amaçlarını bir yapboza benzetebiliriz. İçlerinden birinin eksik olması başarının sağlanamayacağı veya Yalın Üretimin faydalarından yeterince yararlanılamayacağı anlamına gelmektedir. Yalın Üretim, pazardan gelebilecek hedefleri anında karşılayabilmek için tepe yönetiminden işçisine ve yan sanayicisine kadar herkesin çalışmasını bir bütün olarak değerlendirir. Yalın Üretim ve seri üretim arasında fark vardır. Seri üretimde belirli bir kota vardır ve o doldurulmaya çalışılır, ürünlerin kusurlu olup olmaması, bozuk ürün gibi kavramlar 2. plandadır. Oysaki Yalın Üretimde kesin olarak kusursuzluk hedef alınmıştır. Devamlı düşen maliyetler, sıfır bozuk mal, sıfır stok ve sonu gelmeyen ürün çeşitliliği gibi. Yalın üretici dediğimiz bu kitle hedefe ulaşmak için sürekli mükemmellik arayışı içindedir.
Yalın Üretimin Amaçları
Sıfır hata ile üretimi gerçekleştirebilmek, maliyetleri azaltmak, müşteri isteklerini istediği an ve miktarda karşılamak, stok fazlası bulundurmamak, israfları ortadan kaldırarak sürekli bir iyileştirme hali içerisinde olmaktır. Yalın Üretim sistemli, düzenli ve disiplinli bir şekilde sürekli olarak gerçekleştirilmeye devam edilmelidir. Bir kez gerçekleştirilip kar oranı arttıktan sonra vazgeçilmesi, uygulanmaması sizi başladığınız noktaya geri götürecektir.
Bir işletmeyi yalın bir işletme yapan temel ilkeler şunlardır;
- Değer: Değer, müşteri tarafından tanımlanır. Müşterinin gözünde değer kabul edilmeyen her faaliyet israftır.
- Değer akımı: İkinci adım değer akımının analiz edilmesidir. Sürecin tüm adımları hammaddeden ürüne kadar tanımlanır. Böylece süreçte yer alan israflar ortaya çıkartılmış olur.
- Akış: Müşterinin tanımladığı değeri, istenen kalitede ve zamanda, en ucuza üretmek için tanımlanan israfların ortadan kaldırılarak kesintisiz akışın sağlanmasıdır.
- Çekme: Bu aşama, müşterinin ürünü/hizmeti istediği zaman almasına olanak vermekte ve müşteri talebi olmadan üretim yapılmamasını sağlamaktadır.
- Mükemmellik: Sistem sürekli iyileştirilerek mükemmel bir hale getirilmesi hedeflenir.
YALIN ÜRETİM YÖNTEMLERİ
Kanban Sistemi: Japonca’da kanban kelimesi sinyal veya işaret kelimesinin Japonca karşılığıdır. Toyota’nın üretim verimliliğini artırmak amacıyla Taiichi Ohno tarafından geliştirilmiştir. Yalın Üretimin temel ilkelerinden biri israfın olmamasıydı demiştik. Kanban sistemindeki amaç da tüm üretim aşamalarının ya da üretim istasyonlarının gereksiz üretim yapmalarını önlemektir bu amaca ulaşmak için de her bir üretim istasyonunun kendisinden bir sonraki istasyonun hemen işleme geçirebileceği miktarda parçayı tam zamanında üretmesi ilkesine göre çalışılır.
5S (5 Adım): Çalışma alanın temiz, düzenli ve amaca uygun bir hale getirilmesi için uygulanan bir toplam kalite tekniğidir. Aynı zamanda toplam üretken bakımın başarı şartlarından biri de temiz, düzenli ve bakımlı bir ortamda çalışmaktır. Bahsedilen çalışma alanı; üretim sahası, atölye, ambar, ofis gibi alanlardır. 5S, “S” ile başlayan 5 Japonca kelimenin bir arada ifade edilmesidir;
SEIRI (Sınıflandırma), SEITON (Düzenleme), SEISO (Temizlik), SEIKETSU (Standartlaşma), SHITSUKE (Eğitim ve Disiplin) sözlükleridir.
Kaizen: Belirli bir zaman diliminde müşteri memnuniyetinin arttırılması ve rekabet güçlerinin etkilenmesi amacıyla süreçlere yönelik, çalışan, süreç, zaman ve teknolojide yavaş yavaş; fakat çok sayıda hızlı bir gelişme sağlamayı ve maliyetlerde bir düşmeyi ifade eden bir kavramdır. Japonca bir birleşik sözcük olan Kaizen’i oluşturan sözcüklerden Kai değişim, Zen ise daha iyi anlamına gelmektedir. Bu iki sözcüğün birleşmesi ile oluşan Kaizen “herkesi kapsayan sürekli iyileştirme” anlamına gelmektedir.
SMED (Model dönüş sürelerinin kısaltılması): Yalın Üretim dönüş süresi (MDS), bir partinin son parçasının üretimi ile bir sonraki partinin ilk hatasız parçasının üretimi arasında geçen süredir. MDS parça, alet, aparatın toparlanması, parçaların değiştirilmesi, yerleştirilme, ayarlama unsurlarından oluşur. Bir kalıptan diğer bir kalıba geçiş sürecinde, makina durduğu zaman yapılan işlerle, makina çalışırken yapılan işleri saptayıp, mümkün olduğunca çok işi makina çalışırken gerçekleştirmeye yönelmektir. Bu yolla zamandan %30-50 arasında tasarruf sağlanabilmektedir.
Poka – Yoke: Unutkanlık, dikkatsizlik, yanlış anlama, konsantrasyon eksikliği, standartların eksikliği, tecrübesizlik, boş vermek, sabotaj vs. insan faktörlerinden kaynaklanan durumlara karşı çeşitli, hata yapmayı önleyici ve yardımcı araç ve stratejileri kullanarak ancak daha fazla kontrol elemanına gerek duymadan, sıfır hatalı üretime ulaşmayı amaçlar.
Kalite Çemberleri: Katılımı teşvik edici bir yönetim tekniği ve insan kaynağı geliştirme aracı olan kalite çemberlerinin çok yaygın kullanım alanları bulunmaktadır. Çalışanların yaptıkları işlerinden tatmin olmalarını sağlayarak ve grup karar verme sürecini işletip örgütün verimliliğini maksimize ederek, kalitenin sürekli gelişmesinde bir katalizör görevi almaktadır. Çember çalışmaları, yönetim ve iş gören arasında iyi ilişkiler kurulmasında oldukça etkilidir.
Just In Time (JIT): İhtiyaç duyulan ürünün, en az miktarda malzeme, donanım, iş gücü ve alan kullanarak, ihtiyaç duyulan zamanda, ihtiyaç duyulan miktar kadar üretme tekniğine Just In Time (Tam Zamanında Üretim) denir. Bu sistemde hammadde, iş gücü, ekipman ve para gibi girdiler en uygun gereklilik düzeyinde kullanılır. Üretim sonucunda istenilen ürün, istenilen zamanda fazla nakliye ve maliyet harcamadan müşteriye ulaştırmak bu sistemin kurgulanış amacını ortaya koyar.
Tam zamanında üretim sisteminin ana hedefi üretimde engel teşkil eden, gereksiz maliyetler oluşturan ve zamanın çalan her türlü aşamayı ortadan kaldırmaktır. Sonuçta müşteri, tedarikçinin üretim sürecinden kaynaklanan bir hata yüzünden alacağı ürün için fazla maliyet ödemek istemez. Ayrıca bu engeller tedarikçinin piyasada da rekabet gücünü azaltır. Bu sisteminin önceki uygulamalara engel olma ve silme gibi bir işlevi yoktur.
Tedarikçi Zincirinin Entegrasyonu: Tedarik zincirinin performansı, firmanın rekabet performansını direkt olarak etkileyecek önemli etmenlerden biridir. Bu nedenle başarılı bir tedarik zinciri stratejisi belirsizlik ortamında firmanın vaatlerini yerine getirmesini sağlayarak müşteriye güven vermesinin yanı sıra, maliyetlerin düşmesini sağlayarak firmanın kar payının artmasını da sağlar. TZE, günümüzün en önemli tedarik zinciri stratejilerinden biridir ve genel olarak tedarik zinciri elemanlarının özellikle ara birimlerde bir bütün gibi davranmaya ne kadar yakın olduklarını belirtmek için kullanılmaktadır.
Jıdoka (Otonomasyon): Bu işlemde üretim kalitesi arttırılır, hurda oranı ve dolayısıyla israf azalır. Verimlilik arttırılarak, Tam Zamanında Üretimine uyum sağlanır.
Eş Zamanlı Mühendislik: Eşzamanlı mühendislik, ürünler ve buna bağlı işlemlerin bütünleşik ve eşzamanlı dizaynlarına sistematik bir yaklaşımdır. Bunun yanında imalat, mal temini, süreklilik, muayene, güvenlik, insan faktörü, güvenilirlik gibi faktörleri de içerir. Eş zamanlı mühendisliğin amacı ürün dizaynı ve imalatını müşterinin istekleriyle tam olarak uyuşturabilmektir.
Toplam Kalite Kontrolü: Firmanın bütün bölümlerinin ve çalışanlarının katıldığı kalite kontrol esas olmakla birlikte maliyet kontrolü, miktar kontrolü ve teslim tarihi kontrolünü de içermektedir. Kalite kontrol, maliyet kontrolü ve miktar kontrolü birbirinden bağımsız yapılamaz. Bunun sebebi, kalite kontrol yürütülürken, maliyet bilinmediği sürece kalite planlaması ve tasarım yapılamamasıdır.
Kooperasyon: Kooperasyon, iş birliği manasında kullanılmaktadır. Kooperasyon karşılıklı iletişim halinde olunması, yönetimden çalışanlara kadar herkesin birbiriyle rahatlıkla iletişime geçebilmesi, bir soru sorulduğunda anlamlı bir cevap alınması ve iletişimin sürdürülmesidir.
Toplam Üretken Bakım (TPM): Üretimde kullanılan ekipmanın tüm ömrü boyunca verimli ve etkin bir şekilde çalışması için gösterilen çabaları içerir.
Yalın Üretimde Yapılan Bazı İsraflar:
Hatalı Üretim: Hatalı üretim yapmak ve ürünün tamirini yapmak israftır.
Fazla Üretim: Gereğinden fazla veya erken üretim yapmak israftır.
Fazla Stok: İş için gereğinden fazla elde tutulan her şey israftır.
Bekleme: Makinanın işlemini bitirmesini beklemek veya tamir için beklemek israftır.
Gereksiz İşler: Katma değer yaratmayan iş adımları veya müşteriye değer katmayan işlemler israftır.
Gereksiz Taşıma: Gereksiz ekipman, hammadde ve mamul taşımaları israftır.
Gereksiz hareketler: İyi organize edilmemiş iş ortamı nedeniyle oluşan gereksiz hareketler israftır.
Yani Yalın Üretim yapısında hiçbir gereksiz unsur taşımayan ve hata, maliyet, stok, işçilik, geliştirme süreci, müşteri memnuniyetsizliği gibi unsurların en aza indirgendiği üretim sistemidir. “Yalın Üretim” ilk kez Toyota fabrikalarında ortaya çıkmıştır.
Yalın Altı Sigma metodolojisi üretim, tasarım, satış, pazarlama, servis gibi tüm iş alanlarında kolaylıkla uygulanabilir. En önemli faydaları şunlardır:
Kaliteyi artırmak, şirketi daha karlı hale getirmek, teslimat süresini kısaltmak, stok seviyesini azaltmak, müşteri memnuniyetini arttırmak, pazar payını arttırmak, üretim maliyetini düşürmek, daha güçlü ve sağlam tasarımlar. Karar verme, problem çözme, ekip çalışması gibi iş yeteneklerini geliştirmek, işyerini daha iyi ve kaliteli hale getirmek, büyük miktarda gereksiz öğeden kurtulmak gibi pek çok fayda sağlamaktadır. Öyle ki Dünya’da ve Türkiye’de pek çok firma Yalın Üretim sistemini kullanmaktadır. Elde edilen kazançlar için birkaç örnek verebiliriz. Porsche otomobil şirketi 293 milyon mark zarardan 2 milyon mark kara geçti. Lockheed Martin şirketi, 1998’den beri yaptığı Yalın Altı Sigma projeleriyle üç milyar doların üzerinde, Türk sermayeli olan Beko 1998 yılında bir televizyon üretimi için gerekli işçilik 1.72 saat iken uygulama sonrası aynı süre 0.85 saate düşürdü ve mali olarak da 2,2 milyon dolar kazanç elde etti.
Yalın Altı Sigma, işe müşterilerden başladığı ve müşteri odaklı olduğu için asıl başarıyı yakalamaktadır. Müşterinin istekleri zamanla değişebilir, bunun farkında olan sistem bu yüzden sürekli iyileştirmeyi, daha iyi olmayı hedefler. Müşterilerinin ihtiyaçlarına uymayan her şeyi ortadan kaldırmak en önemli amaçlardan biridir.
Yalın Üretim sisteminde müşteri ihtiyaçlarını karşılamayan şeylere hata adı verilir. Bu nedenle “Müşterinin Ses”’ni dinlemek son derece önemlidir. Başka bir önemli konu da ürün, hizmet ve süreçlerdeki sürekliliktir. İstedikleri şey bir gün verilip bir gün verilemiyorsa bu da önemli bir sorundur ve başarı sağlanamaz.
Yalın Üretim Sisteminin Amaçları:
- Üretim sürecindeki stokları en aza indirgemek
- Süreç stoklarındaki üretim miktarlarını azaltmak
- Üretimdeki dengesizliği en aza indirgemek
- Kusurlu parça ve ürün sayısını azaltmak
- En önemli amacı israf olarak gördüğü her şeyi ortadan kaldırmaktır.
Stratejik Yönetim
Bir organizasyonun temel amaçlarının ve hedeflerinin belirlenmesi ve bu amaçlara ulaşabilmek için gerekli kaynakların tahsis edilerek onların kullanımında kabul edilen yollara denilir. Tepe yönetim, kuruluşun gelecekte ulaşmak istediği yeri (Vizyon) ve varoluş nedenini (Misyon) belirlemelidir. Yönetim ayrıca, kuruluşu vizyonuna ulaştırmak için kısa ve orta vade hedeflerini ve farklı konulardaki niyetini ve yaklaşımlarını (Politikalar) belirlemelidir. Belirlenen Vizyon, Misyon, Hedefler ve Politikalar çalışanlar ile paylaşarak doğru algılanması sağlamalıdır.
Stratejik yönetim son derece önemlidir çünkü yapılan araştırmalar göstermiştir ki strateji yönetimini ve kavramalarını öğrenen ve kullanan firmalar pazarda daha başarılı ve karlı olmaktadır.
Yalın Üretim sistemine ihtiyaç duyup duymadığınızı şu şekilde anlayabilirsiniz: Siparişler zamanında yetişmiyor, yeterince satışınız yok ise, kar marjınız sürekli düşüyorsa, maliyetleriniz yüksekse, stok fazlalığınız var ise, müşterileriniz sürekli siparişini değiştiriyorsa, hatalı ürünler, müşteri iadeleri gibi sorunlarla karşılaşıyorsanız sizlerin de Yalın Üretim sistemi ile tanışma zamanınız geldi demektir.